نگاهی کوتاه به شهرستان زنجان

نگاهی کوتاه به شهرستان زنجان

زنجان بزرگ ترین و مهم ترین شهرستان استان زنجان به شمار می آید که مرکز استان را در بر گرفته است. این منطقه از کوه ها و رودخانه های متعددی برخوردار است که سبب پیدایش جاذبه های طبیعی زیادی در این منطقه شده است. دیرینگی و قدمت ناحیه زنجان بر اساس مطالعات انجام شده به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می رسد. بعضی از تاریخ‌ نگاران، شهر زنجان را با شهر "آگانزانا" که بطلمیوس از آن نام برده است، یکی دانسته‌ اند. جاذبه‌های تاریخی متعددی که در این منطقه وجود دارند؛ بهترین گواه قدمت و پیشینه تاریخی با ارزش این خطه از استان زنجان است. شهرستان زنجان علاوه بر این که مهم‌ترین منطقه استان زنجان به شمار می آید، در زمینه جاذبه های طبیعی و تاریخی نیز از مناطق قابل توجه استان و ایران است. زنجان از نظر امکانات و تاسیسات مناسب از دیگر شهرستان های استان وضعیت بهتری دارد و از اقامتگاه ها و رستوران های نسبتاً مناسبی برخوردار است. جاذبه های گردشگری این شهرستان به دو دسته طبیعی و تاریخی تقسیم می شوند. رودخانه‌های قزل‌اوزن و زنجان‌رود، دریاچه‌سد تهم، آبشار‌شارشار، چشمه معدنی وننق زنجان، چشمه آب گرم ابدال، غار گلجیک، روستای حمزه لو و مرد نمکی از جمله جاذبه های طبیعی شهرستان زنجان هستند. شهرستان زنجان از مکان های تاریخی زیادی برخوردار است که مسجد جامع زنجان یا مسجدسید، مسجدخانم، مسجدمیرزایی، مسجد قلابر، مسجد عباسقلی خان، مسجد چهل ستون، مسجد آقا شیخ فتح الله، مسجد و مدرسه ملا، بنای مسجد و گرمابه حسینیه اعظم، گرمابه حسینیه اعظم، گرمابه حاج داداش، گرمابه میر بها، گرمابه قیصریه، بقعه امام زاده سید ابراهیم (ع)، امامزاده ام البنین، آرامگاه میرزا ابوالقاسم، کاروان سرای نیک پی، کاروان سرای سنگی، کاروان سرای قره بلاغ، سرای دخان، قلعه یا حصار زنجان، قلعه قمچی، قلعه قلایر، پل میر بهاءالدین، پل سردار، پل حاج سید محمد، مجموعه بازار زنجان، بنای رختشوی خانه، عمارت و باغ معین، عمارت ذوالفقاری و عمارت دارایی برخی از مکان های تاریخی و دیدنی این شهرستان هستند.
صنایع و معادنزنجان در زمینه صنایع دارای رونق نسبی است. صنایع این شهرستان به دو دسته کارخانه ای و دستی تقسیم می شوند. گذشته زمین شناسی و توپوگرافی سخت منطقه زنجان، باعث وجود معادن زیادی در این خطه از کشور شده است. تحقیقات زمین شناسی، وجود معادن متنوع از جمله سرب، مس، طلا، آهن، منگنز، سیلیس، زاج، تالک، فلدسپات، کائولن، دولومیت، آهن و زغال سنگ را در این منطقه ثابت کرده است. معادن فلدسپات، کائولن، آهک، گچ و سنگ که در منطقه عبدل آباد وجود دارند، به صورت نیمه صنعتی مورد بهره برداری قرار می گیرند. هم‌چنین ساخت انواع چاقو، قند شکن، قاشق، انواع ظروف مسی و ملیله کاری، برخی از صنایع فلزی دستی و با اهمیت شهرستان زنجان هستند. ‌زنجان از مناطقی است‌ که‌ چاقوسازی به‌ گونه‌ ای گسترده‌ درآن رواج دارد و کارگاه های متعدد چاقوسازی در بازار زنجان، توجه هر تازه واردی را جلب کند. مواد اولیه این کارگاه ها را بیش تر فولاد، فیبر (پلاستیک)، ورشو، صدف شاخ‌ گوزن‌، سیم و... تشکیل می‌ دهند و ابزار کار نیز شامل‌ کوره‌، گیره آهنگری، میز کار، چکش،‌ سندان، دریل‌ برقی و دستی، قیچی آهن‌ بر دستی و ثابت‌ چرخ سمباده‌ برقی و... است‌. استادکاران زنجانی با مشقت فراوان ساعت ها در مقابل کوره های آتش می ایستند و حاصل زحمتشان در نهایت انواع چاقو، کارد آشپزخانه،‌ کارد‌ شکاری‌، گزلیک، قندشکن و قیچی است که به بازار عرضه می شوند. ملیله سازی که دارای شهرت جهانی بوده و از قدمت بسیار زیادی برخوردار است یکی دیگر از صنایع ظریف، با ارزش و گران قیمت شهرستان زنجان محسوب می شود که در سفرنامه های مختلف از این صنعت یاد شده است. فرد‌ریچارد مستشرق اروپایی که از منطقه زنجان عبور کرده در نوشته های خود آورده است: "... در جاده تبریز، شهر سلطانیه را با آن مسجد و گنبد مشهورش می ‌توان از چند مایلی مشاهده کرد. بعد از آن شهر زنجان که شهر کوچک و ویرانی است قرار دارد. نقره و ملیله ‌کاری این شهر پرزرق و برق است. این نوع کار مورد پسند ایرانیان متجدد است که از نازک ‌کاری زیاده از حد و صنایع مزین و آراسته طرفداری می ‌کنند..."
کشاورزی و دام داری
زنجان از گذشته های دور در زمینه کشاورزی و باغ داری دارای اهمیت بوده است. با وجود جنگ ها و شورش های محلی، آبادانی و فراوانی نعمت های باغی و کشاورزی این خطه در تمام سفرنامه ها و کتاب هایی که نگاهی به زنجان داشته اند، یادآوری شده است. وجود زمین های مناسب و آب رودخانه های متعدد که بیش تر از زیرشاخه های قزل اوزن هستند همراه با همت و سختکوشی مردم منطقه سبب شده است که کشاورزی در این شهرستان به صورت سنتی و نیمه صنعتی رواج داشته باشد. کشاورزی در این ناحیه بیش تر به صورت دیمی انجام می گیرد و آب مورد نیاز آن از رودها، چشمه ها، کاریزها و چاه های نیمه ژرف تامین می شود، البته در کناره رودخانه ها و باغ ها، کشت آبی نیز رواج دارد. انواع محصولات غله ای از قبیل گندم و جو، بنشن از قبیل نخود، لوبیا، عدس، ماش و انواع حبوبات، تره بار از قبیل انواع سبزی، گوجه، کاهو و کدو، صیفی جات از قبیل خیار و هندوانه و محصولات باغی از قبیل انواع انگور، گردو، بادام، سیب، هلو، شلیل و پسته در این شهرستان تولید و به سایر مناطق صادر می شود. به طور کلی شهرستان زنجان یکی از مراکزعمده و مهم تولید غلات کشور به حساب می آید. این منطقه هم‌چنین از نظر دام‌داری نیز بسیار فعال بوده و بیش تر تولیدات آن جنبه صادراتی دارند. دام‌داری در این شهرستان به دو شیوه سنتی و صنعتی رایج بوده و واحدهای دام‌داری و مرغ‌داری و پرورش طیور زیادی در آن دیده می شود که علاوه بر مصرف اهالی، نیاز شهرهای بزرگی چون تهران را نیز مرتفع می کنند. دام‌داری سنتی و بومی نیز در روستاهای اطراف رایج است که نقش به سزایی در تامین اقتصاد منطقه دارد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخیمنطقه زنجان از گذشته دور و به دلیل قرار گرفتن بر سر راه تجاری ری قدیم به آذربایجان دارای اهمیت بوده است. قدیمى ترین نامى که به این منطقه اطلاق شده، زندیگان به معناى اهل کتاب زند (معروف ترین کتاب آیین زردشتى ساسانى) و گان از پساوند اهل باستان است که در دوره ساسانیان بر این منطقه گذاشته شده است. نطفه اصلی این منطقه از شهر زنجان آغاز شده و در کتاب های تاریخی و سفرنامه جهانگردان، پژوهشگران و سفیران سیاسی کشورهای مختلف بارها از این منطقه یاد شده است. حمدالله مستوفی در "نزهه القلوب" درباره زنجان چنین آورده است "... زنجان از اقلیم چهارم است... اردشیر بابکان آن را ساخت و "شهین" خواند و دور و باروش ده هزار گام است در فترت مغول خراب شد. هوایش سرد است و آبش از رودخانه‌ای که به آن شهر منسوب است و از حدود سلطانیه برمی ‌خیزد و در سفیدرود می ‌ریزد و از قنوات ارتفاعات آن جا اکثر غله بود و در رودخانه جالیز و برنج نیز کارند، اما در آن شهر و ولایتش میوه نیست و از طارمین آوردند..." یاقوت حموی که در قرن هفتم هجری قمری می زیسته است در "معجم البلدان" درباره زنجان چنین آورده است "... زنجان به فتح اول و سکون ثانی شهر بزرگ و مشهوری است از نواحی جبال که بین آذربایجان و دیگر شهرهای جبال واقع شده است. نزدیک قزوین و ابهر است. عجم آن را به فتح (گاف) زنگان گویند. از این شهر مردمانی از اهل علم و ادب و حدیث برخاسته ‌اند. در سنه 24 هجری قمری به زمان عثمان بن عفاف (براء ین عازب) را ولایت ری داد و او در ابهر جنگید و آ ن جا را فتح کرد و بعد قزوین را گشود و سپس متوجه زنجان شد و آن را با قهر و غلبه فتح کرد..." در کتاب "حدودالعالم من المشرق الی المغرب" که در قرن چهارم هجری قمری تالیف شده، درباره زنجان چنین آمده است ".. زنگان شهری است با نعمت بسیار و مردمانی آهسته..."
دیرینگی و قدمت زنجان بر اساس مطالعات انجام شده به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد مربوط می رسد. وجود نظرهای گوناگون درباره قدمت و تاریخ این منطقه اظهار نظر نهایی در مورد تاریخ اسکان در این منطقه را با دشواری روبه رو کرده است. دانشمندان با استناد به وجود محوطه‌های تاریخی در گاوازنگ، قره تپه، منجوق تپه و قبرستان‌های محوطه مذکور به فاصله های 4، 6 و10 کیلومتری شهر فعلی، موجودیت شهر زنجان را در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد تأیید می کنند. آنچه مسلم است این که موجودیت شهری زنجان در دروه ساسانیان تایید شده است. با گسترش شهر زنجان و ایجاد بخش ها، روستاها و دهستان های بسیار در اطراف آن، این منطقه از نظر تقسیمات کشوری به شهرستان تبدیل شد.
مشخصات جغرافیاییشهرستان زنجان از نظر جغرافیایی در 47 درجه و 25 دقیقه تا 48 درجه و 54 دقیقه درازای خاوری و 36 درجه و 27 دقیقه تا 37 درجه و 15 دقیقه پهنای شمالی واقع شده و مرکز آن نیز در موقعیت 48 درجه و 28 دقیقه درازای خاوری و 36 درجه و 40 دقیقه پهنای شمالی و ارتفاع 1650 متر از سطح دریا قرار گرفته است. این شهرستان ازسمت شمال به شهرستان های میانه و خلخال (در استان آذربایجان خاوری) و اردبیل، از باختر به شهرستان های طارم و ابهر، از جنوب به شهرستان خدابنده و از باختر به شهرستان ماه نشان در محدوده استان زنجان محدود می شود. براساس سرشماری سراسری سال 1375 شهرستان زنجان 386،006 نفر جمعیت داشته که از این تعداد 286،295 نفر در مرکز آن ساکن بوده اند. شهرستان زنجان بر اساس آخرین آمار تقسیمات کشوری در آبان ماه سال 1381 دارای دو بخش مرکزی و زنجان رود و 11 دهستان به نام های بوغداکندی، بناب، تهم، زنجان رود بالا، زنجان رود پایین، قره پشتلوی پایین، قره پشتلوی بالا، قلتون، معجزات، چایپاره بالا و چایپاره پایین و همچنین دو شهر به نام های زنجان و نیک پی است. شهرستان زنجان از راه‌های درجه یک و بسیار خوبی برخوردار است که عبارتند از: راه درجه یک اصلی زنجان - تهران به درازای 319 کیلومتر به سوی شمال باختری، راه درجه یک اصلی زنجان - تبریز به درازای 241 کیلومتر به سوی جنوب باختری و راه درجه یک فرعی تا شهر رودبار به سوی شمال خاوری. علاوه بر این ها راه آهن تهران - تبریز که از شهر زنجان عبور می کند، از کیفیت مطلوبی برخوردار است. هم چنین در مرکز این شهر و در کنار منطقه حفاظت شده سرخ آباد فرودگاه کوچکی نیز دایر شده است.


طبیعت درشهرستان زنجان

منابع تامین آب آشامیدنی و کشاورزی منطقه را آب های سطحی و زیرزمینی تشکیل می دهند. از این میان رودخانه های متعدد جاری در شهرستان زنجان بخش عمده ای از منابع آبی آن را تشکیل می دهند. رودخانه های آب بر، آق زوج چای، اوزون دره، اوزون دره گوجه قیه، بیوک چای، تلخه رود، زنجان رود، سارمساقلو، سُهرین، قره جریان، میرجان سویی و سفیدرود یا قزل اوزن از جمله رودخانه هایی هستند که یا از کوه های اطراف شهرستان زنجان سرچشمه گرفته و در این منطقه جاری می شوند و یا از کوه های اطراف استان سرچشمه گرفته و از این منطقه عبور می کنند
رودخانه سفید رود یا قزل اوزن زنجان
رودخانه قزل اوزن علاوه بر اهمیت اقتصادی بالایی که دارد به دلیل پرآبی، زیبایی و طولانی بودن مسیر خود یکی از مهم ترین روخانه های زنجان است که در زمینه جاذبه های گردشگری نیز اهمیت زیادی دارد. به برکت آب فراوان باغ های زیبا و سرسبز بسیاری در مسیر این رودخانه به وجود آمده که منظره بسیار زیبایی به حومه شهر زنجان داده است به طوری که در تمام سفرنامه های جهانگردان و مستشرقین از این رودخانه و زیبایی و سرسبزی مناطق اطراف آن یاد شده است. مسیر رودخانه قزل اوزن یکی از مهم ترین گردش‌گاه های اهالی زنجان و مناطق اطراف آن یکی از باصفاترین استراحتگاه های مسافران مسیر شمال باختر کشور است. سفیدرود یا قزل اوزن یکی از مهم ترین، بزرگ ترین و مشهورترین رودخانه های ایران و یک رود دایمی به درازای 765 کیلومتر و شیب متوسط 3/0 درصد است که از آبخیزهای 30 کیلومتری شمال باختری سنندج، دهستان مارال (استان کردستان) سرچشمه می گیرد. ارتفاع سرچشمه این رودخانه 2300 متر و ارتفاع ریزشگاه آن 25- متر است. این رودخانه در ابتدای سرچشمه خود چم هانه گلان نام داشته و مسیر حرکت آن شمالی است. پس از طی کردن حدود 10 کیلومتر و مخلوط شدن با چندین رودخانه و ریزابه، به نام های خنجره، گومرش و چم بناسوره، با نام جدید قزل اوزن به سمت شمال خاوری متوجه می شود. به طور کلی سفیدرود یا قزل اوزن از استان های کردستان، زنجان، آذربایجان خاوری و گیلان عبور می کند.
رودخانه قزل اوزن در مسیر خود ضمن مخلوط شدن با ریزابه های بسیار با پیچ و خم های متعدد از شهرستان سنندج خارج شده و به دهستان نجف آباد در محدوده شهرستان بیجار وارد می شود. پس از عبور از این دهستان در روستای زرده کمر با چم زر مخلوط می شود. در روستاهای قاسم آباد و علی آباد با رودخانه های یول کشتی و شوراب درهم آمیخته و متوجه خاور می شود. این رودخانه پس از پیمودن مسیری نسبتاً طولانی با خروج از شهرستان بیجار وارد محدوده شهرستان خدابنده (قیدار) می شود. در شهرستان خدابنده از دهستان قشلاقات افشارعبور می کند و با ریزابه های بسیاری از جمله شور، چسب و تلوار مخلوط شده و به روستای محمدآباد وارد می شود. در این روستا تغییر مسیر داده و به سمت شمال منحرف می شود. پس از دور زدن کوه شینه داغ و مخلوط شدن با رودخانه خوزان راه اتومبیل‌ رو زنجان - بیجار را قطع کرده، با رودخانه خویین مخلوط شده و رو به سوی شمال باختری به دهستان انگوران در محدوده شهرستان زنجان وارد می شود. در این ناحیه با رودخانه های لجام گیر و انگوران چای درهم آمیخته و پس از آن وارد شهرستان ماه نشان می شود.
این رودخانه پس از وارد شدن به ماه نشان از مرکز این شهرستان عبور کرده و با رودخانه های دربند، قلعه چای و تلخه رود در هم آمیخته و به دهستان چایپاره وارد می شود. در این دهستان ابتدا با زنجان چای و سپس با آجی چای مخلوط شده و به شهرستان میانه از محدوده استان آذربایجان خاوری وارد می شود. در این قسمت مسیری را به موازات خط آهن تهران - تبریز می پیماید و در ایستگاه پل دختر وارد دره قافلانکوه می شود. در ادامه مسیر خود از چندین روستا در استان آذربایجان خاوری عبور می کند و با رودخانه گرمی و آرپاچای در شهرستان خلخال (در محدوده استان اردبیل) مخلوط می شود. با ورود به دهستان خورش رستم با رودخانه کندرچو و شاهرود مخلوط شده و به محدوده شهرستان طارم وارد می شود. در این شهرستان با رودخانه های آب بر، آب لار، آق روی چای و لوان چای مخلوط می شود و در نهایت به دریاچه سد سفید رود می ریزد. قزل اوزن پس از مخلوط شدن با رودخانه شاهرود به سفید رود تغییر نام داده، رو به سوی شمال خاوری جریان یافته و وارد محدوده شهرستان رودبار می شود. در این منطقه با ریزابه های متعدد بزرگ و کوچک درهم آمیخته و پس از عبور از دهستان رستم آباد به دهستان سنگر در محدوده شهرستان رشت وارد شده و کم کم پهنه بستر آن گسترده تر می شود. رودخانه سفید رود در این منطقه روستاهای زیادی را مشروب ساخته و به دشت گیلان که از آبرفت‌های همین رودخانه پدید آمده است، وارد می شود.
وسعت دلتای سفیدرود که بیش از 1250 کیلومتر مربع است، از دشت گیلان آغاز می ‌شود و نخستین شاخه آن که خمام‌ رود نام دارد در همین منطقه از آن جدا می شود. سفید رود در دلتای خود به سوی شمال جریان می ‌یابد و در روستای پاشاکی با دیسوم‌ رود مخلوط شده و به دهستان کوچصفهان وارد می ‌شود. در همین محل شاخه دیگری که نورود نام دارد از آن منشعب شده و به سوی آستانه اشرفیه روان می ‌شود. در این شهر تغییر جهت داده و با چند پیچ و تاب به سوی شمال رهسپار می ‌شود و سرانجام در شمال منطقه کیاشهر به دریای خزر می ریزد. همجواری کناره های رودخانه قزل اوزن با جاده اصلی تهران - تبریز زمینه استفاده گردش‌گاهی از این رودخانه را افزایش داده است و همچنین عبور این رودخانه بزرگ و زیبا از چندین استان و ده ها شهر، بخش، دهستان و روستا سبب رونق و آبادانی مناطق عبوری آن شده است و معمولا به عنوان گردش‌گاه اهالی از آن ها استفاده می شود. رودخانه قزل اوزن نه تنها برکت و آبادانی را به استان زنجان هدیه کرده، بلکه کشتزارها و باغ های سرسبز کناره های آن جلوه بسیار زیبایی را در طول چهار فصل به نمایش می گذارند و دوستداران طبیعت را به سوی خود جذب می کنند. همین امر بر ارزش های توریستی رودخانه قزل اوزن در کنار ارزش های اقتصادی آن تاکید می کند.
آبشار شارشارزنجانآبشار شارشار تنها آبشار شناخته شده در سطح شهرستان است که در منطقه تهم، در شمال باختری شهر زنجان واقع شده است. این آبشار که به طرز بسیار زیبایی در میان سنگ های صخره ای قرار گرفته است، حدود 5 کیلومتر با دریاچه مصنوعی سد تهم فاصله دارد و دسترسی به آن با یک کوهنوردی یک ساعته امکان پذیر است.
چشمه معدنی وننق زنجان
چشمه آب معدنی وننق در محدوده شهرستان زنجان و حدود 21 کیلومتری جاده زنجان - میانه در روستای وننق واقع شده است. مسیر دسترسی به این چشمه زیبا که بر فراز تپه ای به ارتفاع 200 متر قرار گرفته است از میان کشتزارها و تپه های متعدد می گذرد. این چشمه دو مظهر دارد که مظهر اول حوضچه ای کم عمق با درازای دو متر و پهنای یک متر و آبدهی حدود 7 لیتر در دقیقه است. آب این حوضچه از شمال باختری آن خارج شده و در مجرای باریکی سرازیر می شود. مظهر دوم یک حوضچه مربع شکل به ابعاد 5/2 متر و عمق حدود یک متر است که اطراف آن را سنگ چین کرده اند. بررسی و آزمایش آب دو چشمه نشان می دهد که آب آن ها در ردیف آب های معدنی سولفاته کلسیک گرم است.
چشمه آب گرم ابدال زنجانچشمه آب گرم روستای ابدال در جنوب باختری جاده زنجان - تبریز و در محدوده شهرستان زنجان واقع شده است. این چشمه که در ارتفاعات ابدال قرار گرفته، دارای خاصیت های درمانی و دارویی است و مورد استقبال اهالی و مسافرین عبوری منطقه قرار می گیرد.

نظرات 1 + ارسال نظر
حسین دوشنبه 11 آذر‌ماه سال 1387 ساعت 10:48 ق.ظ http://www.efs.pib.ir

سلام دوست خوبم وب خوبی داری برات ارزو میکنم موفق بشی و میدونم که موفق میشی
از راه دور میبوسمت
راستی اگه دوست داشتی به ما هم
سر بزن واگر از وب ما هم خوشت اومد رو تبلیغات ما کلیک کن
ما بهترین نیستیم و اولین هم نیستیم ولی بهترین ها را برای شما گرد آ وری کرده ایم

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد