آرامگاه ها،امامزاده ها

آرامگاه ها،امامزاده هاو زیارتگاهها درشهرستان زنجان

بقعه امام زاده سید ابراهیم (ع) زنجانبقعه امام زاده سید ابراهیم یکی از بقعه های معتبر شهر زنجان است که در بازار اصلی شهر زنجان واقع شده و مورد علاقه و احترام فراوان اهالی زنجان است. پژوهشگران و علما درباره شجره این امام زاده اختلاف نظر دارند. برخی از آن ها ایشان را از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) و برخی دیگر وی را از نوادگان حضرت امام علی (ع) می دانند. بنای امام زاده در ابتدای ساخت به سبک چهار طاقی با پوشش گنبدی بوده است ولی در این بقعه در سال های گذشته منطبق بر بنای قدیمی نوسازی شده و در حال حاضر گنبد آن از نوع تک پوششه بوده و به وسیله چهارگوشواره بر جرزها استوار شده است. در حدفاصل گوشواره ها و گنبد نیز هشت نورگیر کار گذاشته شده است. تزیینات داخل گنبد گره سازی و مقرنس کاری بوده و سوره مبارکه جمعه به خط ثلث بر آن نقش بسته است. ضریح نصب شده بر روی مزار از صنایع اصفهان است که در سال 1358 به این مکان آورده شده و بر روی این مزار نصب شده است. سر در ورودی سمت شمالی و مناره های دو طرف آن را می توان قدیمی ترین قسمت این بقعه به حساب آورد. امام زاده ام البنین زنجانبقعه امام زاده ام البنین از بقعه های قدیمی شهرستان زنجان است که در 30 کیلومتری جنوب خاوری شهر زنجان و در روستای سلمان کندی قرار دارد. این بنا مزار بزرگوارانی چون امام زاده ام البنین، امام زاده حسن، امام زاده ابراهیم، امام زاده طاهر و امام زاده جعفر است. کتیبه ای از نوع سنگ های آهکی در این بنا وجود دارد که تاریخ قرن هفتم هجری قمری (سال 615) را نشان می دهد.

عمارات و محوطه های باستانی درشهرستان زنجان

عمارت و باغ معین زنجان باغ و عمارت تاریخی معین در ضلع جنوب باختری زنجان، در سمت مجاورت شمال رودخانه زنجان رود و در باختر پل سردار قرار دارد. این بنای زیبا که توسط یکی از متمولین شهر در دوره قاجاریه ساخته شد، از دو قسمت خانه و باغ تشکیل شده است. خانه مزبور در وسط باغ مشجری قرار گرفته و سرستون های منقوش از تزیینات مختلف و لمبه کوبی های زیبای سقف از شاخصه های مهم این بنا است. در میان این باغ یک حوض نسبتاً وسیع قرار دارد که با چند جوی انشعابی آب را به قسمت های مختلف باغ هدایت می کند. عمارت ذوالفقاری زنجان عمارت تاریخی ذوالفقاری در مرکز بافت قدیمی شهر زنجان واقع شده و معماری آن به اواخر دوره قاجاریه نسبت داده می شود. پلان این بنا ایرانی و سبک ساختمانی آن از بناهای گوتیک اروپایی تقلید شده است. این عمارت از ساختمان های بیرونی، اندرونی و اداری تشکیل یافته و نمای آن با آجرهای قالبی و پیش بر تزیین شده است. بنای بیرونی عمارت ذوالفقاری که از دو طبقه و یک سردابه تشکیل شده، جالب ترین قسمت آن است که در جریان احداث خیابان طالقانی، آسیب جدی دیده و بخشی از اهمیت خود را از دست داده است. پیش از ساخت این خیابان ساختمان های اندرونی و بیرونی و اداری عمارت ذوالفقاری از طریق شبکه ارتباطی طبقه هم کف و زیرزمین به یکدیگر راه داشتند ولی اکنون این قسمت تخریب شده است. طبقه هم کف که در حال حاضر کاربرد اداری دارد، با دو ستون و سقف سرپوشیده به هشتی منتهی می شود. طبقه دوم دارای دو راه پله است و تالارهای پذیرایی، اتاق های خواب، اتاق های نشیمن و سرویس های بهداشتی را شامل می شود. هسته مرکزی بنای عمارت ذوالفقاری به سبک چهار تاقی و با سقف گنبدی ساخته شده و سنگینی سقف را جرز و دیوارهای باربر آن تحمل می کنند. پوشش بیرونی بام ساختمان شیروانی است که البته تا زمان احداث بنا سابقه ای در این شهر نداشت. در بالای هسته مرکزی بنا، نورگیر زیبایی تعبیه شده که به کلاه فرنگی معروف است. این نورگیر هشت ضلعی با روش گره سازی و به طرز زیبایی لمه کوبی شده است. از میان هنرهای استفاده شده در تزیینات داخل طبقه همکف بنا، می توان به کاشی کاری های سبک دوره قاجار اشاره کرد که طرح معروف نیلوفر آبی (لوتوس) با آن اجرا شده است. تزیینات نمای بنا بسیار جالب توجه است. قرینه سازی های آن از هنر ایرانی و سبک ستون های آن از معماری قرن نوزدهم اروپا تاثیر پذیرفته است. پنجره های بنا بیش تر دو لنگه هستند، حاشیه مشبک دارند و با شیشه های رنگین تقارن جالبی را در داخل اتاق ها به وجود آورده اند. این عمارت با شماره 1852 به ثبت رسیده است. عمارت دارایی زنجانعمارت تاریخی دارایی که در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی ساخته شد، بنا و باغ بزرگی به مساحت تقریبی 33000 هکتار دارد و در بافت قدیمی و تاریخی شهر زنجان قرار گرفته است. این بنا از ابتدای ساخت کاربرد اداری و دولتی داشت و مدتی نیز اداره غله و انبار قند و شکر بود. ساختمان دارایی به شماره 2335 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

کاروانسراها،دروازه ها و بازارها درشهرستان زنجان

کاروان‌سرای نیک پی زنجانکاروان‌سرای قدیمی و زیبای نیک پی در روزگار برپایی خود اهمیت و عظمت زیادی داشته است. این کاروان‌سرا که از نوع کاروان سراهای 4 ایوانی بوده و از آجرهای قرمزرنگ ساخته شده، هم اکنون به شدت تخریب شده و تنها بخش کمی از آن باقی مانده است. در بیش تر سفرنامه های جهانگردان و مستشرقینی که از منطقه زنجان دیدن کرده اند، از کاروان سرای نیک پی نام برده شده و بیش تر آن ها در این مکان اقامتی داشته اند که نشان از اهمیت آن در روزگار برپایی خود دارد. کاروان‌سرای سنگیکاروان‌سرای سنگی که از نوع کاروان‌سراهای برون شهری بوده، در قرن یازدهم هجری قمری، به دستور شاه عباس صفوی خارج از بافت قدیم شهر زنجان ساخته شده است. این بنا به دلیل تغییر کاربری هم اکنون به عنوان سفره خانه سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. پلان این کاروان‌سرا به سبک چهار ایوانی است، حجره های آن در یک طبقه قرار گرفته‌اند و سقف‌ ها از نوع قوسی هستند. استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت کاروان‌سرا باعث شده است که این بنا با عنوان کاروان سرای سنگی و در زبان محاوره ای داش کاروان‌سرا معروف شود. این بنا از لحاظ این که تنها بنای باقی مانده از کاروان سراهای زنجان است دارای اهمیت فراوانی است. بنای کاروان‌سرای سنگی که روبروی راه آهن شهرستان زنجان و در خیابان خیام این شهر واقع شده، با شماره 2128 به ثبت رسیده است. کاروان‌سرای قره بلاغ زنجانکاروان‌سرای قدیمی قره بلاغ که اکنون به علت تخریب کامل به صورت یک تپه تاریخی درآمده است،درخارج‌از‌شهر زنجان قرار گرفته و به نظر می رسد که از نوع کاروان‌سراهای چهار ایوانی بوده باشد. کاروان‌سرای دخانسرای دخان در محله مسگرهای بالا، به موازات بازار زنجان قرار گرفته و از نوع کاروانسراهای درون شهری است. این کاروان‌سرا که در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است، در دوره پهلوی با گرفتن امتیاز از دولت وقت به مرکز تولید و توزیع توتون و تنباکو در ناحیه باختر ایران تبدیل شد. مجموعه بازار زنجانمجموعه بازار زنجان که یکی از مهم ترین و زیباترین مجموعه های تجاری سراسر استان است، در قلب بافت قدیم و مشرف به دروازه قلتوق (دروازه جنوبی شهر زنجان) قرار دارد. ساخت بنای اصلی بازار زنجان در سال 1205 هجری قمری (دوره آقامحمد خان قاجار) آغاز شد و در سال 1213 هجری قمری (دوره فتحعلی شاه قاجار) به پایان رسید. به مرور زمان کاروانسراها، گرمابه ها، مسجدها و راسته ها در اطراف این بازار شکل گرفتند و آن را در اواخر دوره قاجاریه و مقارن با حکومت محمدعلی شاه قاجار به مجموعه کاملی تبدیل کردند. مجموعه بازار زنجان در زمینی به مساحت 15 هکتار ساخته شده که 5 هکتار آن به فعالیت‌های اقتصادی، 7 هکتار آن به سکونت، یک هکتار آن به اماکن عام‌المنفعه و دو هکتار دیگر به شبکه ارتباطی اختصاص یافته است. مجموعه بازار از گذشته های دور، محل مناسبی برای برخورد آرا و افکار اجتماعی بوده و همواره نقش ممتاز و برجسته ای در حفظ آداب و سنن ملی و مذهبی داشته است. این بازار به طور کلی از دو قسمت بازار بالا و بازار پایین تشکیل شده است. در قسمت پایین بازار علاوه بر داد و ستد رایج و طبیعی، از طریق دو کاروانسرا، تولیدات محلی و محصولات روستاها و قصبه های اطراف زنجان به فروش می رسد که البته امروزه این بازار به انبار کالاهای وارداتی تبدیل شده است. سرای ملک و سرای گلشن از جمله سراهای موجود در این بازار هستند که در سال 1345 هجری قمری بازسازی و مرمت شده اند. دو مسجد مهم آقا شیخ فیاض و میرزایی نیز در این قسمت بازار قرار دارند. تنوع تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی و وابسته در قسمت بالای بازار بیشتر است، از این رو این قسمت مهم ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر به شمار می آید. این بازار به هشت راسته زرگرها، بزازها، کفاش ها، سراج ها، کلاه دوزها، صندوق سازها، رنگرزها، میوه فروش ها و جگرپزها تقسیم شده که این تقسیم بندی از نظر حفظ حقوق صنفی و کنترل قیمت کالاهای عرضه شده دارای اهمیت است. این نکته نمایانگر افکار بلند طراحان و بانیان این بازار می باشد. پنج مسجد چهل ستون، آقا سید فتح الله، جامع، حجت الاسلام و ملار در این قسمت بازار واقع شده اند. کاروانسراهای حاج علی قلی و سرای حاجی کربلایی (که حدود سال 1300 هجری قمری تکمیل شده اند) نیز از جمله کاروانسراهای موجود در بازار بالا هستند. مجموعه بازار زنجان 56 راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی کل شهر دارد و با دارا بودن 940 باب مغازه جایگاه فعالیت ده ها نوع شغل است. بازار زنجان نه تنها از لحاظ تجاری بلکه از نظر معماری نیز دارای اهمیت زیادی بوده و کاملاً از سبک معماری دوره قاجاریه پیروی کرده است. این مجموعه با توجه به ویژگی‌ های معماری و هنری آن، پیوسته به عنوان یک کانون مهم تجاری، تاریخی، فرهنگی مورد توجه بازدیدکنندگان شهر زنجان قرار گرفته است. این بازار به علت ارزش‌های فرهنگی و قدمت تاریخی آن، با شماره 44/1 در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

بندهاو پلها درشهرستان زنجان

پل حاج سید محمد زنجانپل حاج سید محمد که در جنوب خاوری حومه شهر زنجان واقع شده است، در دوره قاجاریه و به دستور سید محمد (از روحانیون عصر مشروطیت در اواخر دوره قاجاریه) ساخته شد و به همین نام نیز شهرت یافت. این پل که پل قره تپه نیز نامیده می شود، در گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده عتبات دارای اهمیت بوده است. پل حاج سید محمد با الهام ازالگوهای رایج معماری دوره قاجاریه ساخته شده و هم اکنون یکی از آثار تاریخی شهرستان زنجان به شمار می آید. پل سردارزنجانپل سردار در جنوب باختری حومه شهر زنجان، در میان باغ ها و روی رودخانه زنجان رود بسته شده است و جاده زنجان بیجار از حاشیه آن می گذرد. این پل از بناهای ساخته شده در دوره قاجاریه است و در گذشته به دلیل هم‌جواری با دروازه شهر به پل قلتوق نیز معروف بوده است. پل سردار در اواخر دوره قاجاریه (سال 1333 هجری قمری) توسط سردار اسعدالدوله ذوالفقاری (سرکرده برخی از افواج ناحیه خمسه) ساخته شد. سبک معماری این پل از شیوه معماری پل ها در دوره قاجارپیروی می کند. به تازگی استانداری زنجان نسبت به ساخت تاسیسات مجتمع فرهنگی - تفریحی حاشیه زنجان رود در این منطقه اقدام کرده است. پل میر بهاءالدین زنجانپل میر بهاءالدین، بزرگ ترین و قدیمی ترین پل موجود در حومه جنوبی شهر زنجان است که در دوره قاجاریه، بر روی رودخانه زنجان رود ساخته شده است. این پل که در فضای طبیعی بسیار زیبایی قرار گرفته است، در میان کشتزارهای اطراف جلوه زیبایی دارد و مورد استفاده اهالی قرار می گیرد. معماری این پل به پیروی از تکنیک های دوره قاجار مطابق با الگوی پل سازی آن دوره با ترکیب طاق ها و پایه ساخته شده است. این پل که به پل کهنه و پل اژدهاتو نیز معروف بوده است در زمان ناصرالدین شاه قاجار (سال 1312 هجری قمری) توسط میربهاءالدین زنجانی ساخته شده است.

حمام ها و آب انبارها درشهرستان زنجان

گرمابه حسینیه اعظم زنجانگرمابه حسینیه اعظم یکی از بناهای آجری و قدیمی شهر زنجان است و سبک معماری دوره قاجاریه ساخته شده است. این بنا در محله سیدلر، در جنوب شهر زنجان واقع شده و بر اساس کتیبه ای که به خط نستعلیق، بر سر در ورودی آن نصب شده می توان تاریخ نخستین مرمت آن را به سال 1292 هجری قمری نسبت داد. این بنای آجری، در نمای داخلی خود از تزیینات ساده کادربندی در قسمت طاق ها برخوردار است. گرمابه حاج داداش زنجانگرمابه حاج داداش که هم اکنون به عنوان چایخانه سنتی از آن استفاده می شود، در بازار پایین شهر زنجان جای گرفته و در دوره قاجاریه ساخته شده است. فضای اصلی این گرمابه شامل هشتی، بینه، میان در، گرمخانه و خلوتی است. زیباترین قسمت این گرمابه فضای بینه آن است که در آن طاق اصلی بر روی چهار ستون سنگی با سرستون های مکعبی و بدنه مارپیچی قرار گرفته است. دسترسی به این بنا از سوی بازار و از کوچه سید لر که حسینیه اعظم در آن قرار گرفته، امکان پذیر است. گرمابه میربها زنجانگرمابه میر بها از بناهای دوره قاجاریه است که در راسته بازار پایین، در بخش قدیمی شهر زنجان قرار گرفته و کاملاً از سبک معماری دوره قاجار تبعیت کرده است. گرمابه قیصریه زنجانگرمابه قیصریه از بناهای دوره قاجار است که در داخل شهر زنجان در بازار قیصریه قرار گرفته است.

قلعه ها،برجها و آتشکده ها درشهرستان زنجان

قلعه یا حصار زنجانقلعه یا حصار شهر زنجان که به قلعه زنجان نیز شهرت دارد، از آثار دوران سلجوقی بوده و از معروفیت زیادی برخوردار است. این حصار در گذر زمان های مختلف آسیب های جدی دیده است. جدی ترین آسیبی که به این قلعه وارد شد در فتنه مغول بود. در این یورش قسمت بزرگی از این حصار تخریب شد و تقریباً به کلی از بین رفت. بعدها در دوره صفویه به علت انطباق آن با نقشه طرح کلی شهر و هماهنگی با موانع طبیعی دفاعی که دارای اهمیت سوق الجیشی بود، دوباره منطبق بر مسیر دیوار قبلی شهر بازسازی شد. برخی از قسمت های این قلعه که در بیش تر سفرنامه های قدیمی از آن یاد شده است، هنوز پابرجاست و امروزه از آثار تاریخی شهر زنجان به شمار می آید. قلعه قمچی زنجانقلعه قمچی که در دهکده ارکبین حدود 110 کیلومتری شهر زنجان واقع شده به 800 تا 900 سال پیش از میلاد تعلق دارد و از قدیمی ترین قلعه های موجود در استان است. قلعه قلابر زنجانقلعه قلابر در روستایی به همین نام در 52 کیلومتری جنوب شهر زنجان واقع شده است. در کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده در دامنه های باختری ارتفاعات روستای قلابر، مجموعه ارزشمندی به دست آمده که شامل یک مسجد و یک خانقاه یا قلعه است. قلعه قلابر احتمالاً به دوره های باستانی تعلق دارد ولی اظهارنظر قطعی در مورد آن نیازمند اکتشافات و تحقیقات باستان شناسی است.

آرامگاه ها، امامزاده ها و زیارتگاهها درشهرستان زنجان

آرامگاه میرزا ابوالقاسم زنجانبنای آرامگاهی میرزا ابوالقاسم که یکی از مجتهدین و روحانیون برجسته و طراز اول دوره ناصری بوده است، در دوره قاجاریه ساخته شده و در منتهی الیه سمت باختری شهر زنجان قرار دارد. بنای این آرامگاه از دو قسمت تشکیل شده که قسمت اول آن را ایوان ورودی و اطاق های جانبی آن و قسمت دوم را شبستان تشکیل می دهد.